مجموعه باغ صفوی
مجموعه باغ صفوی متشکل از چند بنا است که به معرفی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
- سردر عالی قاپو
- عمارت نادری
- عمارت پهلوی و عمارت قاجاری
- گراندهتل
- کاخ چهلستون (عمارت کلاه فرنگی)
- پیغمبریه
سر در عالی قاپوویرایش
سر در عالی قاپو یکی از ۷ دروازه باغ صفوی بوده‌است.
این سردر در زمان شاه طهماسب ساخته و در زمان شاه عباس دچار تغییراتی شد؛ که از جمله این تغییرات می‌توان به کوچکتر شدن طاق ورودی‌ها اشاره کرد.
در زمان قدیم، در مقابل این سردر خیابان سپه -اولین خیابان ایران-قرار داسته است، می‌توان تصور کرد که رفت‌وآمد و هیاهوی بسیاری در مقابل این سر در وجود داشته‌است.
سر در تشکیل شده‌است ار قوسی پنج او هفت و هشتی بسیار زیبا همراه با تزیینات -که اکثراً تخریب شده‌اند- و گنبدی که بر روی هشتی قرار گرفته‌است.
در دو طرف هشتی، پلکان‌هایی به سمت اتاق‌های بالا که محل استقرار نگهبانان و نقاران بوده‌است، ختم می‌شوند.
جنس کف سردر سنگفرش و پایین‌تر از سطح خیابان کنونی و دارای شیبی کم به سمت داخل باغ می‌باشد، که انسان را به داخل باغ هدایت می‌کند.
متأسفانه تزیینات سردر مخصوصاً نقاشی‌ها و دیگر تزیینات هشتی آن بطور کل تخریب شده‌اند و در حال حاضر تنها کاشی‌کاری‌های معرق را در ورودی سر در:بالای قوس؛ به عنوان ازاره در پایین بنا؛ و در ردیفی در بدنه بنا که خطی روی آن نوشته شده‌است می‌بینیم.
این کتیبه خود از تزیینات سردر محسوب می‌شود. خط آن را علیرضا عباسی به خط ثلث جلی نوشته‌است و مضمون آن، تقدس و تکریم شاهان و آرزوی نابودی دشمنان آنهاست.
در دو سمت شرقی و غربی بنا نیز ساختمان‌های دیگری قرار دارد. قسمت غربی را به عنوان چاپخانه تا سال‌های اخیر استفاده می‌کرده‌اند که در ابتدا محل نگهداری ستوران بوده‌است.
قسمت شرقی که بعدها به بنا افزوده شده‌است نیز در ابتدا رختشویخانه بوده‌است و بعدها تبدیل به مدرسه‌ای به سبک اروپایی به نام امید شاه شد.
این بنا خشتی و بر روی پی سنگی قرار دارد.
عمارت نادریویرایش
عمارت نادری در ضلع غربی حیاط بسیار وسیعی به نام قلعه بیگی و در سمت شرقی سر در عالی قاپو واقع شده بود و از سمت شمال به چهلستون و اداره پست و تلگراف و از جنوب تا انتهای دیوار سالن فعلی تربیت بدنی ادامه داشت و یکی از قصرهای مهم شاه طهماسب صفوی بوده‌است و پس از دوره صفویه رو به ویرانی می‌نهد و زمانی که نادرشاه افشار برای ضبط موقوفات به نفع سپاهیان مملکت به قزوین می‌آید، دستور به مرّمت آن می‌دهد ولی پس از گذشت چندین سال به حیاط قلعه بیگی معروف شد و به محل سربازگیری و ژاندرمری مبدل می‌گردد بنا دوباره در دوره پهلی اول مورد بازسازی قرار می‌گیرد ولی مدتی بعد، بار دیگر مورد بی‌توجهی قرار گرفت و در حالی که مجدداً رو به ویرانی گذاشته بود در سال‌های پایانی حاکمیت رضا خان به‌طور کامل تخریب می‌شود.[۱] این بنا کاملاً تخریب شده‌است و هیچ اثری از آن باقی نمانده‌است، و تنها نقشه‌های موجود در میراث فرهنگی حاکی از وجود این بنا در قدیم است.
عمارت نادری
احتمالاً عمارت نادری، از مهم‌ترین عمارت‌های این باغ محسوب می‌شده‌است. این بنا در داخل باغ، و در سمت شرق سردر عالی قاپو قرار داشته‌است. در اسفند ماه ۹۲، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین اعلام نمود: در بررسی‌های باستان‌شناسسی و آواربرداری در ضلع شرقی مجموعه دولتخانه صفوی، ورودی عمارت «نادری» ـ یکی از کاخ‌های صفوی ـ پیدا شد؛ که وی بنای مزبور را متعلق به دوره صفوی و و ورودی عمارت «نادری» است که پس از تخریب و ساخت‌وسازهای جدید به‌عنوان زورخانه (ورزش باستانی) از آن استفاده می‌شد.[۲]
عمارت پهلوی و عمارت قاجاریویرایش
این دو بنا که در کنار یکدیگر قرار دارند، در دوره متفاوت ساخته شده‌اند:
عمارت قاجاری که دارای تزیینات و سرستون‌های زیبایی است و در حال حاضردر حال مرمت و بازسازی است. در جلوی این عمارت حوضی قرار دارد که فضای زیبایی را ایجاد کرده‌است.
عمارت پهلوی، در زمان پهلوی ساهته شد و دارای تزیینات خاصی نمی‌باشد. این بنا در دو طبقه ساخته شده‌است.
بعدها هر دو بنا به عنوان شهربانی استفاده می‌شده‌است. طبقه پایین نقش بازداشتگاه را داشته‌است و طبقات فوقانی کاربرد اداری داشته‌اند. حیاط پشت این دو بنا نیز به عنوان حیاط زندان استفاده می‌شده‌است.
گراند هتلویرایش
بعد از حیاط به محوطه گراند هتی وارد می‌شویم که در حال حاضر، محصور و در حال بازسازی می‌باشد.
این هتل، از اولین و قدیمی‌ترین هتلهای ایران است.
این بنا از داخل باغ ۳ طبقه و از خیابان ۲ طبقه دیده می‌شود و این امر به دلیل اختلاف سطح باغ و خیابان است. طبقات این هتل تشکیل شده‌است از ایوان‌هایی ستوندار و اتاق‌هایی برای استقرار مهمانان. در مقابل این هتل سینمایی به نام گراند سینما وجود داشته‌است که اکنون اثری از آن نمی‌بینیم-از داخل هتل به سینما راهی وجود داشته‌است-این سینما دو بار دچار سانحه آتش‌سوزی شد؛ بار اول آن را بازسازی کردند اما بار دوم سینما به کلی از بین رفت.
کاخ چهلستونویرایش
کاخ چهلستون (عمارت کلاه فرنگی) به دستور شاه طهماسب ساخته شد و از مهم‌ترین بناهای این مجموعه و کلاً، شهر قزوین به حساب می‌آید. این عمارت بین باغی با درختان بلند و فضایی سر سبز قرار گرفته‌است که در حال حاضر سبزه میدان نام داردو محل تفریح و گذران اوقات فراغت مردم قزوین می‌باشد.
این بنا با تقلید از بناهای تبریز و با استفاده از مکتب اصفهانی ساخته شده‌است. با توجه به عمارت‌های تبریز، شاه دستور داد این بنا را نیز مزین به نقاشی کنند تا تداعی‌کننده کاخ‌های تبریز باشد؛ در نتیجه، بهترین و زبده‌ترین نقاشان جمع شدند و چهلستون را به نقاشی‌هایی با مضامین:قصه‌های شیرین و فرهاد، لیلی و مجنون، صحنه‌های رزم و مسابقات چوگان و شکار و… مزین کردند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این کاخ همین نقاشی‌های دیواری است.
متأسفانه به دلیل تغییر کابری بنا به ساختمانی نظامی و نیاز به فضایی خشک و به دور از تزیینات، تمامی نقاشی‌ها تخریب یا روی آن‌ها را با گچ پوشانده‌اند.
یکی دیگر از دلایل تخریب نقاشی‌ها، تغییر حکومت‌هاست؛ زیرا هر حکومتی با روی کار آمدن خود برای نشان دادن اقتدار خود و از بین بردن آثار حکومت سابق، نقاشی‌های قدیم را تخریب یا روی همان‌ها نقاشی‌های دیگری را ترسیم می‌کرده‌اند.
این بنا در حال حاضر، به عنوان موزه خوشنویسی قزوین محل نگهداری آثاری ارزشمند از خطاطی‌ها و کتاب‌های قدیمی و… است.
موزه قزوینویرایش
موزه قزوین در شرق مجموعه باغ صفوی قزوین قرار دارد. اشیای این موزه به چند گروه تقسیم می‌شوند. برخی از این اشیاء که بیشتر ظروف سفالی و اشیای مفرغی است، به هزاره‌های سوم و اول پیش از میلاد تعلق دارند. سایر اشیای این موزه مربوط به دوران اسلامی از قرون اولیه تا عهد معاصر است.[۳][۴] یکی از جذابیت‌های این موزه به دلیل داشتن مهره‌های آن است.[۵]
بقعه پیغمبریهویرایش
این بقعه آرامگاه چهار تن از پیامبران مسیحی به نام‌های سلام، سلوم، القیا، سهولی می‌باشد علاوه بر این پیامبران امامزاده صالح بن حسن نیز در این مکان مدفون است و همچنان دایر و محل زیارت مریدان آنان است.[۶]
مدرسه امیدویرایش
مدرسه امید اولین مدرسه نوین ساخته شده در قزوین می‌باشد که مربوط به دوره پهلوی است و در خیابان سپه، جنب سر درعالی قاپو قرار دارد.[۱] در آبان ماه سال ۱۳۹۱، این مدرسه به عنوان مرکز اسناد و کتابخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین معین گشت و با نام کتابخانه دکتر دبیر سیاقی و مرکز اسناد مدرسه امید نام‌گذاری شد.[۷]
